- Home
- Kennisbank
- Blogs
- Valbeveiliging en wetgeving
Valbeveiliging en wetgeving
Is valbeveiliging verplicht volgens onze wetgeving? Nee, zo staat het niet letterlijk in de wet. Wat er wel verplicht is, is veilig werken. Lees hieronder meer.
Werkgevers en opdrachtgevers zijn samen verantwoordelijk voor de veiligheid van medewerkers die op hoogte werken. Een gebouweigenaar is bij onverhoopte incidenten aansprakelijk als hij niet zorgt voor een veilige (werk)omgeving. Veilig werken vraagt om slimme voorbereiding, vakkundige installatie, tijdige inspecties en onderhoud. Daarnaast is het essentieel om medewerkers te trainen.
Maar de wetgeving staat bekend om zijn langdradige zinnen. Het is eenvoudig om besluiten of normen over het hoofd te zien. Zo heb je de Arbeidsomstandighedenwet en het Burgerlijk Wetboek. Maar ook het Bouwbesluit en het Arbeidsomstandighedenbesluit, ook wel het Arbobesluit genoemd. Deze wet- en regelgeving is in het leven geroepen om de (werk)omstandigheden voor medewerkers veiliger te maken.
Valbeveiliging verplicht bij 2,5 meter hoogte
Bij werkzaamheden vanaf 2,5 meter hoogte is valbeveiliging verplicht. Maar als er risicoverhogende omstandigheden bij werkzaamheden lager dan 2,5 meter zijn, dan dient hier ook valbeveiliging te worden aangebracht. Denk aan werken boven water, wegen, machines, bij sparingen in vloeren of bij het werken met risicovolle gereedschappen zoals messen of machines.
Arbeidsomstandighedenbesluit 3.16 valgevaar: Er is in elk geval sprake van valgevaar bij aanwezigheid van risicoverhogende omstandigheden, openingen in vloeren, of als het gevaar bestaat om 2,5 meter of meer te vallen.
Veilige zone 4 meter
Op een plat dak kan er in de veilige zone worden gewerkt. Zonder het toepassen van valbeveiliging. Hiervoor moet de afstand tussen de dakrand, een niet doorvalveilige lichtkoepel of lichtstraat en de werklocatie tenminste 4 meter zijn. Daarbij moet er een duidelijke markering zijn aangebracht. Dit kan bijvoorbeeld met een looppad of met andere signalering zoals pictogrammen of contrasterende stroken dakbedekking.
Borstwering
Hoe hoog moet een borstwering zijn? Hier bestaat verwarring over. Dit komt door het verschil in regelgeving. Je hebt het Bouwbesluit vóór 2003, het Bouwbesluit na 2003 en het Arbeidsomstandighedenbesluit.
Vóór 2003
Vóór 2003 was het volgens het Bouwbesluit verplicht om op hoogte een borstwering te maken van minimaal 90 cm. Dit is voor personen die zich op hoogte bevinden en langs een balustrade moeten lopen. De balustrade dient dan minimaal 90 cm te zijn.
Echter, in de Arbeidsomstandighedenwet staat dat als een medewerker op hoogte moet werken, er een borstwering nodig is van 1 meter. Deze twee regels stroken dus niet met elkaar. Hierdoor komen werknemers op werklocaties terecht met borstweringen van 90 cm. Hoewel dit eigenlijk niet is toegestaan volgens de Arbeidsomstandighedenwet.
Gelukkig is dit na 2003 in het Bouwbesluit aangepast naar 1 meter. Bij nieuw te bouwen panden wordt hier dan ook op geanticipeerd. Bij bestaande gebouwen vraagt een te lage borstwering aanvullende veiligheidsmaatregelen.
Hoogte van 13 meter
Als er een borstwering toegepast wordt op een gebouw van 13 meter of hoger, dan gelden andere regels. Mocht dit het geval zijn, dan is volgens het Bouwbesluit van na 2003 een hoogte van 1,20 meter verplicht. Volgens de Arbeidsomstandighedenwet geldt nog steeds diezelfde regel van 1 meter.
Aan welke regel houd jij je?
Het is belangrijk om te kijken naar wat het doeleinde is van jouw dakoppervlak. Dit kun je goed inzichtelijk maken met een Risico Inventarisatie & Evaluatie (RI&E)
Arbeidsomstandighedenbesluit 3.16 valgevaar:: Hekwerken en leuningen worden als doelmatig aangemerkt indien zij tenminste tot 1 meter boven het werkvlak beveiliging bieden tegen vallen, dan wel voldoen aan het voor vloerafscheiding bepaalde bij of krachtens het Bouwbesluit 2012.
Bouwbesluit Artikel 2.18 Hoogte na 2003: De algemene eis voor de minimale hoogte van een vereiste vloerafscheiding bedraagt krachtens het eerste lid 1 m. Bij een hoogteverschil tussen een vloer en een aangrenzende vloer, terrein of water van meer dan 13 m is op grond van het tweede lid een vloerafscheiding met een hoogte van ten minste 1,2 m voorgeschreven. Lees hier meer.
Collectieve valbeveiliging
Het Arbobesluit gaat ervan uit dat de verantwoordelijke collectieve valbeveiliging aanbiedt. Zeker als er geen borstwering van voldoende hoogte aanwezig is. Dit is van toegevoegde waarde bij projecten van lange duur of bij werkzaamheden die vaak plaatsvinden. Denk aan nieuwbouwprojecten, langdurig onderhoud of renovatie.
Dakrandbeveiliging
Een voorbeeld van collectieve valbeveiliging is dakrandbeveiliging, ook wel hekwerk genoemd. Dakrandbeveiliging is een collectieve oplossing die blootstelling aan valgevaar voorkomt. Een oplossing die ook werkt voor mensen die niet specifiek zijn opgeleid om veilig op hoogte te werk. Dakrandbeveiliging is tijdelijk of permanent te bevestigen.
Arbeidsomstandighedenbesluit 3.16 valgevaar: Bij het verrichten van arbeid waarbij valgevaar bestaat is zo mogelijk een veilige steiger, stelling, bordes of werkvloer aangebracht of is het gevaar tegengegaan door het aanbrengen van doelmatige hekwerken, leuningen of andere dergelijke voorzieningen.
Indien de in het eerste lid genoemde voorzieningen niet of slechts ten dele kunnen worden aangebracht of indien het aanbrengen of wegnemen daarvan grotere gevaren meebrengt dan de arbeid ter beveiliging waarvan zij zouden moeten dienen, zijn ter voorkoming van het gevaar voldoende sterke en voldoende grote vangnetten op doelmatige plaatsen en wijze aangebracht of worden doelmatige veiligheidsgordels met vanglijnen van voldoende sterkte gebruikt dan wel worden andere technische middelen toegepast, die ten minste een zelfde mate van beveiliging van de in het eerste lid bedoelde arbeid geven. Daarbij hebben maatregelen gericht op collectieve bescherming de voorrang boven maatregelen gericht op individuele bescherming.
Wel moet hierbij rekening worden gehouden met de duur van de te verrichten werkzaamheden op hoogte. Bij kleinschalige werkzaamheden is collectieve valbeveiliging niet altijd effectief en kan individuele valbeveiliging worden gebruikt.
Individuele valbeveiliging
Er zijn werkplekken op hoger gelegen locaties waarbij permanente of tijdelijke collectieve valbeveiliging aanbrengen niet haalbaar is. Hiervoor zijn andere oplossingen te bedenken zoals individuele valbeveiliging. Denk hierbij aan een kabelsysteem met ankerpunten en het gebruik van PBM.
Een PBM-set voor werken op hoogte bestaat onder andere uit: een harnas, valblok, werklijn en een loopwagen.
Gebruik en onderhoud van persoonlijke valbeveiliging
Bij het gebruik van persoonlijke valbeveiliging is het belangrijk om niet alleen naar de techniek te kijken, maar ook naar de praktijk. Een valbeveiligingssysteem moet altijd worden gebruikt volgens de handleiding van de fabrikant. Daarbij is het essentieel om te letten op de staat van het materiaal: slijtage, beschadiging of veroudering kunnen de werking ernstig beïnvloeden. Bij gedeeld gebruik, bijvoorbeeld als meerdere medewerkers hetzelfde harnas gebruiken, is het belangrijk om steeds te controleren of het harnas past bij de lengte en het gewicht van de gebruiker. Ook hygiëne speelt hierbij een rol: zorg voor schoon materiaal en goede opslag. Tot slot mag een positioneringslijn nooit worden ingezet als beveiliging tegen vallen. Deze is alleen bedoeld als gebiedsbeperking, waarbij iemand niet bij de gevarenzone kán komen. Alleen met een valstopapparaat of valdemper is echte beveiliging tegen een val mogelijk.
Aantrekken van een harnas
Men trekt een harnasgordel aan waar vervolgens de veiligheidslijn aan wordt bevestigd. Aan het uiteinde van deze lijn zit het verbindingsmiddel. Deze zekert de medewerker middels een loopwagen aan een kabelsysteem. De voorkeur gaat hierbij uit om volgens de fall restraint methode te werken. De veiligheidslijn wordt zo kort ingesteld dat een werknemer niet over een rand kan vallen
Trappen & Ladders
Om veilig en verantwoord verschillende dakniveaus te bereiken, heb je klimmateriaal nodig. Zoals kooiladders, vaste gevelladders, mobiele ladders, een werkbordes of trappen.
Bij het ontwerp voor valbeveiliging moet rekening worden gehouden met allerlei praktische zaken. Bijvoorbeeld hoe vaak er op hoogte gewerkt wordt en of er gereedschap meegenomen wordt. Zo kan er goed bekeken worden of trappen, ladders, opstapjes of toegangsplatforms nodig zijn.
Arbeidsomstandighedenbesluit 7.23a. Specifieke bepalingen betreffende het gebruik van ladders en trappen: Ladders en trappen worden zodanig geplaatst dat bij gebruik hun stabiliteit altijd is gewaarborgd. In ieder geval worden hiertoe de volgende, zo nodig gecombineerde, maatregelen genomen: de steunpunten van draagbare ladders en trappen rusten op een stabiele, stevige en onbeweeglijke ondergrond van voldoende omvang, zodat de sporten horizontaal blijven, door een van de volgende, zo nodig gecombineerde, maatregelen: 1°.het vastzetten van boven- of onderkant van de ladderbomen; 2°.een adequate antislipinrichting; of 3°.een andere, even doeltreffende maatregel; b. toegangsladders steken tenminste 1 meter uit boven het toegangsniveau, tenzij andere voorzieningen een veilig houvast mogelijk maken; c. verrolbare ladders en trappen worden vastgezet voordat zij worden betreden; of d. hangladders worden stevig vastgemaakt en, met uitzondering van touwladders, zodanig dat zij niet kunnen verschuiven en dat heen en weer zwaaien wordt vermeden.
Bij gebruik van ladders en trappen hebben werknemers altijd veilige steun en houvast. In ieder geval worden hiertoe de volgende, zo nodig gecombineerde, maatregelen genomen: a. het met de hand dragen van lasten op een ladder of een trap mag in geen geval een veilig houvast belemmeren; b. hangladders worden stevig vastgemaakt en, met uitzondering van touwladders, zodanig dat zij niet kunnen verschuiven en dat heen en weer zwaaien wordt vermeden; of c. de verschillende delen van meerdelige ladders en schuifladders verschuiven niet ten opzichte van elkaar tijdens gebruik.
Markering & Signalering
Markeringen en signaleringen geven aan waar je je veilig kunt begeven en waar niet. Door markering en signalering ontstaat er een beter veiligheidsbewustzijn. Dit kan door het inzetten van een D-Marc afbakeningssysteem, kunststof afbakeningssysteem, pictogrammen of borden. Als de werkplek zich op meer dan 4 meter van de dakrand bevindt, dus in de veilige zone, dan is een duidelijke markering voldoende. Markeren is niet nodig als er een doelmatige dakrandbeveiliging aanwezig is of als er een fysieke afzetting is met een hoogte van 1 meter, op 2 meter afstand van de dakrand.
Arbeidsomstandighedenbesluit 3.15 Markering gevaarlijke plaatsen: De plaatsen waar door de aard van het werk gevaar, met inbegrip van valgevaar of gevaar voor vallende voorwerpen voorkomt of waar obstakels die niet verwijderd kunnen worden een gevaar voor de veiligheid vormen bij het verplaatsen van voertuigen of personen, worden duidelijk gemarkeerd door signalen die voldoen aan het bij of krachtens afdeling 2 van hoofdstuk 8 bepaalde. Alleen werknemers die beroepshalve of uit hoofde van hun functie de in het eerste lid bedoelde plaatsen moeten betreden, worden daar toegelaten.
Blijf op de hoogte van de geldende wet- en regelgeving
In onze nieuwsbrief vertellen je alles over het laatste nieuws omtrent wet- en regelgeving. Mist het niet!
Veelgestelde vragen
Valbeveiliging is verplicht bij werkzaamheden vanaf 2,5 meter hoogte. Ook bij lagere hoogtes is valbeveiliging verplicht als er sprake is van extra risico’s, zoals werken boven water, verkeerswegen of machines.
Werkgevers en opdrachtgevers zijn verantwoordelijk voor veilige werkomstandigheden. Gebouweigenaren kunnen aansprakelijk zijn als zij onvoldoende veilige voorzieningen bieden.
Alleen bij gebouwen die vóór 2003 zijn gebouwd, is een borstwering van 90 cm toegestaan volgens het oude Bouwbesluit. Volgens de Arbeidsomstandighedenwet is echter minimaal 1 meter vereist. Na 2003 geldt in het Bouwbesluit ook de 1 meter-norm, en bij gebouwen vanaf 13 meter hoogte zelfs 1,20 meter.
Collectieve valbeveiliging (zoals dakrandbeveiliging of hekwerken) beschermt iedereen op de werkplek zonder dat men persoonlijke uitrusting hoeft te dragen. Individuele valbeveiliging (zoals een harnas met lijn) beschermt per persoon en is nodig als collectieve maatregelen niet haalbaar zijn.
Een standaard set bestaat uit een harnasgordel, een valstopapparaat of valdemper, een bevestigingslijn en een stevig ankerpunt. Deze middelen moeten goed onderhouden worden en afgestemd zijn op de gebruiker.
Nee. Een positioneringslijn mag alleen worden gebruikt om een werkgebied af te bakenen en mag niet ingezet worden als er daadwerkelijk valgevaar is. Dan zijn andere middelen zoals valstopapparatuur nodig.
Valbeveiligingssystemen moeten periodiek worden geïnspecteerd, meestal jaarlijks, afhankelijk van de fabrikant en het type gebruik. Ook bij zichtbare schade of na een valincident is inspectie verplicht.
